Yazıya önce “Mülakat nedir?” sorusunun yanıtını arayarak başlayacak olursak; edebiyatta ilgili kişilerle yapılan bir konuşmayı aktaran yazı olarak tanımlansa da yönetim dünyasında mülakat yapılan kişi hakkında bilgi toplamaya ya da bilgi aktarmaya yönelik bir görüşmeye verilen addır.
Mülakatı dar anlamda işe alım görüşmesi olarak algılayanlar çoğunluktadır ve onlara göre mülakat, işe kabul edilme ya da kabul edilmeme kararının verileceği bir sırat köprüsü gibidir. Mülakata dair bu tür yaklaşımların doğru olduğunu düşünmüyoruz. Bu sürecin sonunda işe kabul ya da ret olsa da nihayetinde mülakat karşılıklı bilgilenme sürecidir.
Bununla birlikte performans, kariyer planlama ve eğitim ihtiyaç analizi gibi süreçlerde yapılan görüşmeler de mülakatın çeşitlerinden olup mülakat sözcüğünü tekil olarak kullanmak yerine ilgili sürece atıfta bulunmak; performans mülakatı, işe alım mülakatı gibi bileşik biçimde kullanmak da mümkündür.
İş görüşmesi (İşe alım) mülakatı rehberi
Bu rehberde; mülakata hazırlanma, mülakat sırasında yapılması gerekenler ve mülakatın sonucunu beklerken dikkat edilecek noktalar ele alınarak adaylar açısından işe alım sürecinde online ve/veya yüz yüze mülakatlar tüm aşamalarıyla birlikte incelenecektir.
İÇİNDEKİLER:
Mülakata Hazırlanma Süreci #1: Mülakat Öncesi
Mülakat süreci, mülakattan çok önce başlar. Mülakat daveti aldığınızda, bu davetin hangi pozisyonla ilgili olduğunu biliyor olmalısınız. Pozisyon belirtilmemişse öğrenmeye çalışmalısınız. Müracaat ettiğiniz pozisyonu biliyor olmanız size avantaj sağlayabilir. Pozisyona ne kadar uygun olduğunuzu, teknik ve davranışsal yetkinliklerle ilanda belirtilen iş profiline uyup uymadığınızı irdelemelisiniz.
Bunun için kişilik ya da daha çok yetkinlik testlerini kullanabilirsiniz. Dört yüzden fazla pozisyonla ilgili uygunluk ölçümü için MOERS K-Test’i kullanabilirsiniz. Bu envanter, size başvurduğunuz pozisyona uygunluğunuzun yanı sıra o pozisyonla ilgili zayıf ve güçlü yönlerinizi, o pozisyona ilişkin fırsatlar ve tehditleri ortaya koyduğu gibi yetersiz yanlarınızı hangi eğitimlerle giderebileceğinizi de söyleyecektir.
Öte yandan diğer adaylar sadece özgeçmişleriyle müracaat ederken sizin özgeçmişinize MOERS K-Test raporunuzu da eklemek tercih edilmenizde olumlu bir fark yaratacaktır.
Bir başka araştırmayı, başvurduğunuz kuruluş, sektör ve mülakat yapacağınız kişi ya da kişilerle ilgili yapmalısınız. İşe alımda online mülakat yapılacaksa sizin dışınızda hangi görüşmecilere link gönderildiğini de bilmelisiniz. Belki sizin dışınızda da adaylar davetlidir ve toplu bir mülakata girecek olabilirsiniz.
Bu araştırmalar size hiçbir şey kazandırmıyor olsa bile araştırma sonucundaki bulgularınızdan uygun biçimde bahsetmeniz sizi “İlgili bir aday” statüsünde avantajlı duruma taşıyacaktır. Her yönetici, kuruluşundan olumlu biçimde bahsedilmesinden hoşlanır. İşe, başvurulan kuruluşa, görüşmeye katılanlara karşı ilgisiz tutum; kaybedilmiş bir mülakatın en önemli nedenidir. Kuruluşun ücretsiz bir mobil uygulaması varsa onu indirerek ürünleri ya da kurum hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Başvurduğunuz şirket yetkilileri, sosyal medyada neler yayınladığınızı inceleyebilir. Bu bakımdan sosyal medya hesaplarınızda uygun olmayan paylaşımlar olup olmadığını kontrol etmenizi öneririz. Siz de kurumun ve sizinle mülakat yapacak kişi ya da kişilerin sosyal medya hesaplarından yayınlanan paylaşımlarını inceleyebilir ve fikir sahibi olabilirsiniz.
Öte yandan online ya da e-mülakat olarak ifade edilen mülakatlara hangi ortamda katılacağınız çok önemlidir. Ortamın görsel açıdan uygunluğunun yanı sıra gürültüden uzak, diğer insanlardan yalıtılmış olmasına dikkat edilmelidir. Bununla birlikte teknolojik açıdan yeterliliğinin sağlanması şarttır.
İnternet üzerinden video mülakat yapacak adayların teknik şartları sağlayarak ortamı hazır hale getirmesi ve test etmesi yaşanması muhtemel aksaklıkların önüne geçecektir. Online görüşme platformunu görüşme öncesinde denemenizde fayda var.
Mülakat öncesi en önemli hazırlık, kendini tanımaya yönelik aşamanın doğru biçimde geçilmesidir. Sahip olunan potansiyelin, yetkinliklerin, kişilik özelliklerinin, iş profiline uygunluğun, işle ilgili yeterlilik ve yetersizliklerin, olası diğer adaylara göre avantaj ve dezavantajların aday tarafından biliniyor olması onu rekabette birkaç adım öne çıkaracaktır.
Mülakat öncesinde sanal dünyada mülakatta en çok sorulan ya da sorulacak soruları irdelemenizde, mülakat önerilerini okumanızda, yüz yüze yahut online mülakatta dikkat edilmesi gerekenler üzerinde kafa yormanızda yarar var. Olumsuz sürprizlerle karşılaşmamak ve hazırlıklı olmak bakımından bir tarama yapmanızı öneririm.
Zayıf ya da yetersiz görünen yanların nasıl güçlü yanlar haline getirileceği konusunda bir aksiyon planı hazırlanması çok önemlidir. “Hiçbir zayıf yanım yok” yerine “Yetersiz kaldığım yanımı çok iyi biliyorum ve bu yanımı nasıl geliştireceğime ilişkin somut bir planım var” yanıtı çok daha kabul görecektir.
Mülakatta kendini biliyor olmak kadar kendini tanıtmak da çok önemlidir. Araştırmalar, hikâye yazan kişilerin mülakatta ve sosyal yaşamda kendilerini daha iyi ifade edebildikleri için yazmayanlara göre çok daha başarılı olduklarını ortaya koymaktadır. Bu nedenle hikâyeleştirme konusuna eğilmeli ve deneyim kazanmalısınız.
Bir niyet mektubu yazmanızı öneririm. Bu mektupta, neden kuruma, o pozisyona müracaat ettiğinizi, bu pozisyonda çalışmayı neden çok fazla arzuladığınızı, işe kabul edilirseniz o kuruma neler katacağınızı düşündüğünüzü uzun olmamak kaydıyla belirtebilirsiniz. İyi biçimde düzenlenmiş ve uygun bir içeriğe sahip niyet mektubu tercih edilmenizde fark yaratabilir.
Çoğu zaman adaydan kendini kısaca tanıtması istenir. Bu nedenle üç dakikayı geçmeyecek biçimde kendinizi anlatmayı öğrenmeli, mülakat öncesinde birkaç defa tekrarlamalısınız. Ayrıca mülakatta sizden bir soru sormanız da istenebilir. Bunun için önceden birkaç soru hazırlayıp aklınızda tutmanızda yarar var.
Mülakata zihnen hazırlanmak, mülakat korkusu varsa onunla başa çıkabilmeyi öğrenmek sürecin bir başka parçasıdır. Kendinizi kuruluş yetkililerinin yerine koyup empati yaparak gerçekleştireceğiniz mülakat simülasyonları bu korkunuzu yenmenizde yardımcı olacaktır.
Mülakat günü hazırlıklar
Mülakat öncesi hazırlıklar tamamlandıktan sonra mülakat günü yapılacak işlere sıkı biçimde odaklanmak gerekir. Karşımıza çıkacak ilk soru mülakatta ne giyilir üzerine olacaktır. Ne giyileceği, makyajından aksesuara kadar görsel olarak uygunluğun nasıl sağlanacağı üzerinde kafa yorulmalıdır. Giyim açısından uygunluk kişiden kişiye farklılık arz etse de temiz, sade ve mümkün olduğu ölçüde işe uygun formal bir kıyafet tercih edilmelidir. Frapan model ve renklerden uzak durulmalıdır. Dikkati sizden çok makyajınız, aksesuarlarınız, beden dilinizin aşırı kullanımı çekiyorsa ilgiyi dağıttığınızı söyleyebiliriz ki, bunu önermiyoruz.
Çantanızın hazırlanması, özgeçmişiniz, varsa test raporunuz, kaleminiz, mendiliniz ve cüzdan telefonunuzun içinde olduğunun kontrol edilmesi sıkıntı yaşamamanız bakımından çok önemlidir. Özgeçmiş ve test raporunuzun sanal ortamda iletilmeye hazır halde tutulmasını öneririz.
Bu arada görüşme öncesi ne yiyip ne içtiğiniz de önemli olacaktır. Dişlerinizin arasına girip sizi rahatsız edecek kırıntılar, mülakata odaklanmanızı zorlaştırabilir. Görüşmeden kısa süre önce şekerli, bol kafeinli yiyecekler de ağzınızın kurumasına, yapış yapış olmasına, susamanıza neden olabilir. Öte yandan kötü koku yayabilecek yiyeceklerden uzak durmak en iyisi. Giyeceğiniz ayakkabının boyalı ve uygun olduğundan emin olun.
Mülakat öncesi mutlaka tuvalete gidin çünkü bazen mülakat epey uzayabilir. Heyecanlıysanız nefesinizi düzenleyerek sakinleşmeyi deneyin. Eliniz çok soğuksa mülakat öncesi ısıtmaya çalışın. Soğuk bir eli kimse sıkmak istemez.
Trafik gibi her türlü tersliği hesaplayarak vaktinden önce mülakat yerine varmak çok önemlidir. Ne kadar mazeret bulunursa bulunsun geç kalmak bir aday için daima eksi yazacaktır.
Ve Mülakat... #2: İş Görüşmesinde Nelere Dikkat Edilmeli?
Sözlü ya da sanal mülakatta yapılması ya da yapılmaması gerekenlere başlamadan önce dilerseniz mülakatın yapılacağı mekana bir giriş yapalım.
Mülakat yapılan odanın kapısı kapalıysa duyulmayacak şekilde tıklatmayın ama sertçe de olmasın. Açıksa “Girebilir miyim?” diye sorun. Olumlu işaret gelince kendine güvenli, isteğinizi yansıtacak bir hızda mülakatçılara yaklaşın. Size ellerini uzatmıyorlarsa tokalaşma çabası içine girmeyin. Tokalaşmak isterlerse gevşek ya da aşırı sıkı biçimde olmamak kaydıyla uygun biçimde uzatılan eli sıkın. Elinizin üstü ya da altı havaya bakmamalıdır.
Mülakatta nasıl oturulur konusu önemlidir. Size gösterilen yere uygun biçimde oturmalısınız. Koltuğun kenarına ilişmek, kolları ya da bacakları kilitlemek gibi güvensiz ve tedirginliği yansıtan davranışlar karşımızdaki kişiye de tedirginlik hissini aktaracağından her an kalkacakmış gibi aportta durmak asla tavsiye edeceğimiz davranışlardan değildir. Türk kültüründe bacak bacak üstüne atmaya pek tolerans gösterilmez. Bu nedenle laubaliliğe kaçmadan rahat ve kendine güvenli bir aday profilini karşımızdakine vermeliyiz.
Mülakat sürecinde dikkat edilmesi gereken unsurların başında ilk izlenim gelir. İlk izlenim çok önemlidir ve mülakatta düşündüğünüzden daha çok belirleyicidir. Birçok mülakatta ilk 25 saniyedeki izlenime karar verildiğini söylersem abartmış olmam. Mülakattan elenme sebepleri arasında ilk izlenimin önemli bir payı olduğunu söyleyebilirim.
Mülakat henüz başlamamışken mülakatçıları gözlemeye çalışın. Davranış biçimleri, yaklaşımları hakkında bir fikir edinebilirseniz iyi olur. Hafifçe, rahatlığınızı da yansıtacak biçimde tebessüm etmek ortama pozitif bir katkı yapacaktır. Mülakatta nasıl konuşmalı sorusu önemlidir. Bu bakımdan ses tonunuzu uygun biçimde kullanmalısınız. Yüksek perdeden bir ses tonu kişileri sizden uzaklaştırırken alçak tonda konuştuğunuzda duyabilmek için size doğru yöneleceklerdir. Bu bakımdan sesin şiddeti iyi ayarlanmalı, ses tonunuz isteğinizi yansıtmalıdır.
Mülakatta önemli olan nedir? Bu sorunun yanıtı kişiden kişiye değişmekle birlikte bana göre olumlu bir izlenim bırakmaktır. Mülakata enerjik başlamak olumlu duygular yaratır. Kuracağınız cümlelerin de olumlu cümleler olmasına dikkat etmelisiniz.
Size soru yöneltilmeden ve söz verilmeden konuşmayın. Karşınızdakinin cümlesi bitmeden sözünü kesmeyin, araya girmeyin.
Özel konulara girmenizden emin olun hiç kimse hoşlanmayacaktır. Özel konuları kendinize saklayın. Bir işyerinden ayrılmışsanız ve nedeni soruluyorsa gerçeği ifade edin ama eski şirketinizi, işveren yahut yöneticinizi ve çalışma arkadaşlarınızı asla suçlamayın.
Bazen ne istediğimizi tam ifade edemeyebiliriz. Bu durumun üstünde takılıp olumsuz ihtimaller üzerinde durarak kendimizi strese sokmak yerine sakin kalabilmeyi becerebilmeliyiz. Takılınan soru ya da yanıtların modumuzu düşürmesine izin vermemeliyiz.
Mülakatı korkulu bir süreç olarak görmektense onu kendimizi ifade edip tanıtabileceğimiz bir fırsat olarak değerlendirmek bizi stresten uzak tutacaktır. Rahatsız edici olmamak kaydıyla göz teması kurmak iyidir. Gözlerini kaçırmak ise güvensizlik olarak değerlendirilir.
İşin, pozisyonun gereklerine uygun terimlerle ona göre bir dil kullanmak önemlidir. Her alanın dili kendine özgüdür. Örneğin insan kaynaklarının dili ve terimleriyle pazarlamanınki ya da tasarımınki farklıdır.
Sorulara anında yanıt vermek zorunda değilsiniz. Makul bir süre düşünerek yanıt vermeniz hatalı ifadeleri engelleyecektir. Ayrıca konuşurken cümle sonlarında üç beş saniyelik es vermek konuşmanızın etkisini artıracaktır.
En önemli husus doğal olmak ve kendi gibi davranmaktır. Doğal olmayan davranışlar çabuk göze batar ve olumsuz duygular uyandırır. Mülakat esnasında tedirginliğinizi belli edecek biçimde el ayak hareketleri yapmak dikkati dağıttığı gibi ortama negatif etki yayar. Beden dilinizi abartıdan uzak, dikkati dağıtmayacak biçimde ve etkili kullanmalısınız.
Neden bu işi istediğiniz sorusunu yanıtlarken kariyer hedefinizle bağlantı kurmalısınız. Kendi yönünü çizmiş biri olmak ve bu şekilde görülmek iyidir.
Mülakatta güçlü yönleriniz nelerdir sorusuna verilecek cevap önemlidir. Güçlü yanlarınızın altını çizin ama abartıya kaçmayın. Ölçülü bir tevazu güçlü bir araçtır. Gelişmeye açık yanlarınızdan bahsedecekseniz bu konuda dikkatli olmalısınız. Bu yanınızın farkında olduğunuzu, bir gelişim planı yaparak zayıf yönünüzü güçlü yönünüz haline getirmek için nasıl aksiyon alacağınızı ortaya koymalısınız.
Bu noktada MOERS K-Test raporunuz varsa size o pozisyonla ilgili yetersizliklerinizi ve güçlü yanlarınızı içeren bir SWOT analizi verecektir. Bununla birlikte yetersiz yetkinliklerinizi hangi eğitimlerle karşılayabileceğiniz hususunda da MOERS K-Test raporunda bilgi bulabileceğiniz için avantajlı bir konumda olacaksınız. K-Test raporunda liderlik özellikleriniz, yetkinliklerinizin düzeyine yönelik tatmin edici bilgiler olması, sizin kendinizi tam olarak tanımanıza büyük katkı sağlayacaktır.
Nedense bazı yöneticiler mülakatlarda konuyla ilgisiz zekâ oyunlarına başvurmaya bayılırlar. “Kâğıt mısınız, kalem mi yoksa silgi misiniz?” türünden soruları başka tuhaf olanları izler. “Sizi neden işe alalım ki?” gibi… Bu tür durumlara hazır olmak ve uygun karşılıkları önceden hazırlamak gerekir. Bu kişiler yeterince yaratıcı olamadıkları için bu tür tuhaf soruların sayısı çok fazla olamadığı gibi bunların neler olduğunu internet sayfalarında bulabilirsiniz.
Geçmiş deneyiminizle ilgili bir husustan bahsedecekseniz işi nasıl yaptığınıza ilişkin örnekler ve rakamlar veriyor olmanız size büyük avantaj sağlar. Böylece hem akılda kalırsınız hem de güven kazanırsınız.
Mülakatta işverene ya da onun görevlendirdiği mülakatçılara sorulacak sorular neler olabilir? Pozisyon, çalışma koşulları, işin yapılış tarzı vb. konularında bir açıklık yoksa bu hususlarda bilgi isteyebilirsiniz. Ancak ücret ve bazı konuları pazarlık haline getirmek ilk mülakatın konusu olmamalıdır.
Mülakat bittiğinde sürecin nasıl ilerleyeceğiyle ilgili soru sormayı, mülakatçıları uygun biçimde selamlamayı, size vakit ayırdıkları ve mülakat esnasında kendinizi iyi hissettirdikleri için teşekkür etmelisiniz.
Mülakat Sonrası #3: İş Görüşmesinin Sonucunu Beklerken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
Mülakat sonrası sonucu kıpırdamadan beklemek yerine bir teşekkür maili ya da mesajı kaleme almalısınız. Sizi önemsedikleri ve uygun bir mülakat olanağı sağlamak suretiyle kendinizi ifade etme fırsatı verdikleri için teşekkür etmelisiniz.
İletinizde ayrıca onları tanıyıp mülakatta edindiğiniz olumlu izlenim dolayısıyla o kurumda ve pozisyonda çalışma isteğinizin arttığını, fırsat verilirse başarılı olacağınıza daha çok inandığınızı ifade edebilirsiniz.
Öte yandan süreç olumlu yürürse sizin hakkınızda bir referans soruşturması yürütüleceğinden referans verdiğiniz kişileri doğru seçmelisiniz. Bu kişilerle görüşerek ne tür ifadelerle sizi anlatacaklarından emin olmalısınız.
Mail kutunuzun dolu olması, sonuçların iletileceği mailin spam kutusuna düşme olasılığı, telefonunuzun arıza ya da fatura ödeme gibi nedenlerle kapalı olması, telefonunuzun sürekli meşgul sinyali vermesi türünden olumsuzluklara karşı dikkatli olmalısınız. Denizi geçip derede boğulmamak lazım.
Bazen kurumun size geri dönüşü fazlasıyla uzayabilir. Bu durumda iş arama sürecini ilerletirken sabırlı olmak da gerekebilir. Zaman zaman pozisyonla ilgili farklı durumlar ortaya çıkabilir, pozisyonu kapatma süreci uzayabilir. Bu bakımdan kurumu sürekli arayıp bunaltmak yerine makul bir süre sonra duruma ilişkin bilgi isteyen bir ileti yazabilirsiniz.
Mülakatla ilgili sizin için hazırlamış olduğumuz rehberin iş arama sürecinize katkı sağlamasını ve sürecin sonunda gönlünüzdeki işe kabul edilmenizi dileriz. Bu süreçte kendinizi daha iyi tanımanızı sağlayacak ve mülakatta sizi üç adım öne çıkaracak MOERS K-Test ürünümüzle daima yanınızdayız.
Süleyman Işık/İnsan Kaynakları Uzmanı
Comments