Yanlış işe alımın sonuçları…

Yanlış işe alım ve sonuçları konusuna geçmeden önce bu süreci hafife alan yönetici ve işverenlerin yaklaşımı bana şu sözü hatırlatır: “Elimi sallasam ellisi”. Daha çok reddedilen kadınlardan duyarız bu sözü. Beğenilmemenin, tercih edilmemenin acısını telafi etmek için önce zoraki, buruk bir gülümseme, ardından isterik bir kahkahayla aslında geçer akçe olunduğu ifade edilir bu cümleyle.

Mecburen hak verirmiş gibi yapsanız da içiniz ezilir, bir şey diyemez kem küm edersiniz.

Elbette yazımızın konusu gönül işlerindeki hayal kırıklıkları değil ama aynı cümleleri kriz dönemlerinde tepe yöneticilerden çokça duyuyoruz. Sadece kelimeler değişmiş halde. “Elimi sallasam ellisi” sözünün yerini “Bugün ilan vereyim yarın kapıya binlerce işsiz yığılır” almaktadır.

Gerçekten de bir ilan verilince kapıya binlerce kişi yığılır mı? İşsizliğin tavan yaptığı bu günlerde yığılır gibi geliyor insana ama pek umutlu olmanızı önermem.

Evinize temizlikçi bulamazken işletmenize yazılımcıyı, tornacıyı, kaynakçıyı nereden, nasıl bulacaksınız? Ya iyi bir CFO’yu ya da portföyü olan bir satış elemanını?

Üç beş yıl önce şirkete bir şoför arıyorduk, ilan verdik. Aradığımız vasıflar son derece sıradandı:

• B sınıfı ehliyeti olsun

• En az 3 yıl şoförlük deneyimi olsun

• Uzun yol deneyimi tercih nedeni

• Sigara içmesin

• En az ortaokul mezunu olsun.

Nasıl? Kriterler kolay değil mi? Siz öyle sanın.

Verdiğimiz ilana 25 kişi müracaat etti. Dördünün ehliyeti yoktu. “Ehliyetiniz yoksa neden müracaat ettiniz?” sorumuza “Ehliyet almaktan kolay ne var?” yanıtını verdiler.

Ortaokul mezunu ve B sınıfı ehliyeti olan aday sayısı on dörttü. Müracaat edenlerin altısı ilkokul mezunu, biri de sadece okur yazardı.

Ortaokul mezunu, ehliyetli olanlardan sigara içmeyen kişi sayısı üçtü. Bunlardan uzun yol deneyimi olan aday sayısı sadece birdi ve görüşmeye davet etmemize karşın gelmeye tenezzül etmedi.

Sonuç? Sıfıra sıfır elde sıfır. Aday arama süreci keçiboynuzu çiğnemeye benziyor. On kilo çiğnersin beş gram şeker yoktur.

Hele hele spesifik yetkinlikler arıyorsan on kilo değil yüzlerce kilo çiğnemen gerekebilir.

“Olsun, yeniden ilan veririz” diyebilirsiniz. İlan bedava ve İK ekibinizin hiç işi gücü yokmuş gibi. Sonuç ilkinden çok farklı olmayacaktır. Bundan emin olabilirsiniz.

Yanlış işe alımın faturası düşünülenden ağır

En çok yapılan hata fit olmaktır. Bana göre hatanın büyüğü de budur. Uygun olmadığını bile bile “Gerekirse çıkarır yerine başkasını bakarız” düşüncesi sizi şu sonuçlarla karşı karşıya bırakacaktır:

• Verimsizlik

• Demotivasyon

• Yüksek turnover

• İş kazası

• Malzeme israfı

• Heba olan zaman

Çünkü işe uygun olmayan bir çalışan istediğiniz kadar ücret verin, motive edin, eğitin istediğiniz verimi vermeyecektir.

Dilerseniz bu söylediklerimizi rakamlarla destekleyelim. Önce dünyadaki duruma bakalım. İşe uygun olmayan çalışanların işletmeye verdiği zararları inceleyen Gallup, 2023 yılında yayınlanan araştırmasında uygun olmayan her bir çalışanın yüklediği maliyetin yıllık maaşının bir buçuk katıyla iki buçuk katı arasında olduğunu ortaya koydu. Üstelik bu maaşlar brüt cinsinden.

2022 yılında ABD’de Career Builder raporunda işverenlerin yüzde 74’ü işe yanlış personel seçimi yaptıklarını ifade etmiş. Araştırmada işe uygun olmayan ortalama bir işçinin işletmeye yüklediği ek maliyet 15 bin Dolar. Üstelik bu maliyetin içinde motivasyon kaybı, iş güvenliği sorunlar vb. yok.

“İnsan kaynakları için işe alma süreci hayati bir önem taşır. Her şey bu sürecin üstünde yükselir. Başarılar da başarısızlıklar da.” – Süleyman Işık

Türkiye’de durum ne? TİSK ve Kariyer.Net tarafından2023 yılında yapılan araştırmada yanlış işe alımın işletmelere maliyetinin çalışanın yıllık brüt maaşının 2 katı olduğu belirlenmiş. Bugünkü rakamlarla ortalama ücreti 40 bin TL olarak alırsak tek kişide ettiğimiz zarar 960 bin liraya kadar çıkabiliyor.

PwC Türkiye’nin İnsan Kaynakları 2022 Raporuna göre Türkiye'de her 10 işverenden 6’sı, yanlış personel seçiminden kaynaklı ciddi performans düşüşü yaşadığını belirtmiş.

İŞKUR ve TÜİK verilerine göre ise Türkiye'de işe alımların yaklaşık %20-25'i ilk 6 ay içinde işten ayrılmayla sonuçlanıyor. Bunun nedenlerinin başında işe uygun olmayan kişi seçimi geliyor. Bir çalışanın işe alım, oryantasyon ve adaptasyon maliyeti ise 40 bin TL ile 80 bin TL arasında değişiyor.

İşe uygun olmayan çalışanların verdiği zararlar incelendiğinde şu alanlar ve oranlar göze çarpıyor:

• İş gücü verimliliği % 67

• İş arkadaşlarının motivasyon kaybı % 52

• Eğitim ve oryantasyon giderleri % 43

• İşten ayrılma ve tekrar alım süreci % 58.

Ne diyorduk? Elimizi sallasak ellisi miydi yoksa kapıya binlerce kişi yığılır mıydı?

Süleyman Işık / İnsan Kaynakları Gönüllüsü